ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Read Time:3 Minute, 49 Second

Λαμβάνοντας υπόψη σας τις γνώσεις από το σχολικό βιβλίο, το περιεχόμενο της ενότητας «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ (Β 6, 4-8)» και του ακόλουθου αποσπάσματος να εντοπίσετε σε ποια σημεία οι απόψεις που εκφράζονται στο απόσπασμα από το έργο του Πλουτάρχου συμβαδίζουν με αυτές του Αριστοτέλη.

Ηθική αρετή, ἕξις, ἔθος και «μεσότητα»

Διὸ καὶ καλῶς ὠνόμασται τὸ ἦθος. ἔστι μὲν γάρ, ὡς τύπῳ εἰπεῖν, ποιότης τοῦ ἀλόγου τὸ ἦθος, ὠνόμασται δ’ ὅτι τὴν ποιότητα ταύτην καὶ τὴν διαφορὰν ἔθει λαμβάνει τὸ ἄλογον ὑπὸ τοῦ λόγου πλαττόμενον, οὐ βουλομένου τὸ πάθος ἐξαιρεῖν παντάπασιν (οὔτε γὰρ δυνατόν οὔτ’ ἄμεινον), ἀλλ’ ὅρον τινὰ καὶ τάξιν ἐπιτιθέντος αὐτῷ καὶ τὰς ἠθικὰς ἀρετάς, οὐκ ἀπαθείας οὔσας ἀλλὰ συμμετρίας παθῶν καὶ μεσότητας, ἐμποιοῦντος· ἐμποιεῖ δὲ τῇ φρονήσει τὴν τοῦ παθητικοῦ δύναμιν εἰς ἕξιν ἀστείαν καθιστάς. τρία γὰρ δὴ ταῦτά φασι περὶ τὴν ψυχὴν ὑπάρχειν, δύναμιν πάθος ἕξιν. ἡ μὲν οὖν δύναμις ἀρχὴ καὶ ὕλη τοῦ πάθους, οἷον ὀργιλότης αἰσχυντηλία θαρραλεότης· τὸ δὲ πάθος κίνησίς τις ἤδη τῆς δυνάμεως, οἷον ὀργὴ θάρσος αἰδώς [θράσος]· ἡ δ’ ἕξις ἰσχὺς καὶ κατασκευὴ τῆς περὶ τὸ ἄλογον δυνάμεως ἐξ ἔθους ἐγγενόμενη, κακία μὲν, ἂν φαύλως ἀρετὴ δ’, ἂν καλῶς ὑπὸ τοῦ λόγου παιδαγωγηθῇ τὸ πάθος.

Πλούταρχος, Περὶ ἠθικῆς ἀρετῆς, 443 c-d.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Για τούτο σωστά και το ήθος ονομάστηκε έτσι· το ήθος, δηλαδή, για να το πούμε σχηματικά, είναι ποιότητα του αλόγου, και ονομάζεται έτσι γιατί το άλογο, πλαθόμενο από τον λόγο, αποκτά την ποιότητα τούτη και τη διαφορά από τη συνήθεια (έθος), αφού ο λόγος δεν επιθυμεί να εξαλείψει εντελώς το πάθος (ούτε δυνατόν είναι, άλλωστε, ούτε το καλύτερο), αλλά του επιβάλλει κάποιο όριο και τάξη και του εμφυτεύει τις ηθικές αρετές, οι οποίες δεν είναι έλλειψη πάθους αλλά συμμετρία παθών και μεσότητα· ο λόγος, μάλιστα, εμφυτεύει τις ηθικές αρετές διά της φρονήσεως, κάνοντας τη δύναμη του παθητικού ευπρεπή έξη. Λέγεται, εξ άλλου, πως η ψυχή κατέχει τα εξής τρία· δύναμη, πάθος, έξη. Η δύναμη είναι αφετηρία ή υλικό του πάθους, όπως, για παράδειγμα η οργιλότητα, η ντροπαλότητα, η τολμηρότητα. Το πάθος είναι ένα είδος κίνησης της δύναμης, όπως η οργή, το θάρρος, η ντροπή [η τόλμη]. Η έξη, τέλος, είναι ισχύς και κατάσταση της δύναμης του αλόγου, που προέρχεται από τη συνήθεια και γίνεται, αφενός, κακία, αν το πάθος παιδαγωγήθηκε άσχημα από το λόγο, και, αφετέρου, αρετή, αν (το πάθος) παιδαγωγήθηκε σωστά.

(Μετάφραση: Φιλολογική ομάδα, εκδ. Κάκτος)

Ενδεικτική απάντηση:

Ο Αριστοτέλης, σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο, έλεγε ότι η ψυχή του ανθρώπου αποτελείται κατ᾿ αρχάς από δύο μέρη, από το λόγον ἔχον μέρος και από το ἄλογον, δηλαδή ο άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με δύο τρόπους: α) με βάση τη λογική του, β) με τρόπους που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το λογικό του). Η αρχική όμως αυτή διμερής “διαίρεση” κατέληξε σε μια τριμερή “διαίρεση”, αφού ο Αριστοτέλης διέκρινε τελικά α) ένα καθαρά ἄλογον μέρος της ψυχής, β) ένα καθαρά λόγον ἔχον μέρος της, και γ) ένα μέρος που μετέχει και του ἀλόγου και του λόγον ἔχοντος μέρους της ψυχής. Το πρώτο, είπε, έχει σχέση με τη διατροφή και την αύξηση του ανθρώπινου οργανισμού και άρα δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την αρετή· το τρίτο (ο ίδιος το ονόμασε ἐπιθυμητικόν) έχει σχέση με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές), ενώ το δεύτερο, που αφορά απόλυτα και καθαρά το λογικό μας, έχει σχέση με τις διανοητικές μας αρετές (με τη σοφία λ.χ. ή τη φρόνηση). Έτσι ο Αριστοτέλης κατέληξε να διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές. Παρόμοια είναι και η διαίρεση που κάνει και ο Πλούταρχος. Ειδικότερα, στο απόσπασμα από τον έργο του «Περί ηθικής» παρατηρείται πως κάνει μια διμερή διάκριση λόγου και αλόγου και αναφέρει πως η ψυχή διαθέτει τρία στοιχεία, τη δύναμη, το πάθος, και την έξη. Όσον αφορά πάλι την αριστοτελική φιλοσοφία ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια ορίζει την αρετή ως «ἕξι» που αποκτάται με πολύχρονη άσκηση σε ηθικές πράξεις. Μάλιστα, σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία διαδραματίζει η διδασκαλία, από την οποία εξαρτάται η ποιότητα της. Τέλος, η αρετή συνδέεται και με τα ευχάριστα συναισθήματα που νιώθει ο άνθρωπος τηρώντας το μέτρο κατά την εκτέλεση μιας ηθικής πράξης. Σχετικά με τα λεγόμενα του Πλουτάρχου, η δύναμη αποτελεί αφετηρία ή υλικό του πάθους, το οποίο είναι ένα είδος κίνησης της δύναμης, ενώ η έξη είναι ισχύς και κατάσταση της δύναμης του αλόγου, που προέρχεται από τη συνήθεια και γίνεται ή κακία, αν το πάθος παιδαγωγήθηκε άσχημα ή αρετή, αν αυτό παιδαγωγήθηκε σωστά. Παρατηρείται, λοιπόν, πως κοινό σημείο και στους δύο αποτελεί η σημασία της παίδευσης που δίνει ποιότητα στην έξη.

Περιλαμβάνεται στο βιβλίο μου: https://24grammata.com/product/4441/

About Post Author

evi

Ονομάζομαι Εύη Πεπέ και είμαι εκπαιδευτικός-φιλόλογος-συγγραφέας. Είμαι πτυχιούχος της «Κλασικής Φιλολογίας» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με μεταπτυχιακές σπουδές στις «Επιστήμες της Αγωγής» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ). Επίσης, διαθέτω σεμιναριακή επιμόρφωση στην «Ειδική Αγωγή» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) και στην Εκπαίδευση Ενηλίκων του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης. Εργάζομαι στον χώρο της φροντιστηριακής εκπαίδευσης και συνεργάζομαι με τους εκδοτικούς οίκους 24γράμματα (https://24grammata.com/) και Upbility (https://upbility.gr/), ενώ δείγμα της δουλειάς μου έχει αναρτηθεί στους ιστοτόπους: study4exams.gr, lexigram.gr και https://users.sch.gr/ipap/index.htm

pepeevi@hotmail.com

https://ekpaid-evi.gr