ΤΕΧΝΗ, ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ, ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Σε μια σύγχρονη κοινωνία, η τέχνη αποτελεί πεδίο ελεύθερης έκφρασης και κοινωνικού προβληματισμού. Ωστόσο, πολλές φορές έργα τέχνης προκαλούν αντιδράσεις, ιδιαίτερα όταν αγγίζουν ζητήματα που θεωρούνται ιερά ή ευαίσθητα από το ευρύ κοινό. Πρόσφατα, η έκθεση του Χριστόφορου Κατσαδιώτη και συγκεκριμένα το έργο του που απεικονίζει την Παναγία να καπνίζει κρατώντας ένα παιδί-σκελετό, προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις. Το έργο χαρακτηρίστηκε από κάποιους ως βλάσφημο, ενώ άλλοι το είδαν ως κοινωνικό σχόλιο πάνω στην αδιαφορία της κοινωνίας και του κράτους απέναντι σε τραγικά γεγονότα. Στο πλαίσιο αυτό, τίθενται σημαντικά ερωτήματα: Πού βρίσκονται τα όρια της καλλιτεχνικής ελευθερίας και της ευθύνης του καλλιτέχνη; Πρέπει η τέχνη να υπόκειται σε περιορισμούς όταν εκτίθεται σε δημόσιους χώρους; Σε ποιο βαθμό η επιλογή ενός έργου μπορεί να εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες ή να λειτουργεί ως εργαλείο αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης από σοβαρότερα κοινωνικά ζητήματα; Με βάση τα παραπάνω, γράψτε ένα άρθρο στο οποίο θα εκθέσετε τον ρόλο της τέχνης, τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης και τις πιθανές πολιτικές ή κοινωνικές προεκτάσεις της προβολής προκλητικών έργων.

Τέχνη, Λογοκρισία και… Πολιτική ευθύνη

Πρόσφατα, η αμφιλεγόμενη έκθεση του Χριστόφορου Κατσαδιώτη με την παραμορφωμένη εικόνα της βρεφοκρατούσας που προκάλεσε τη βίαιη αντίδραση πολιτικού προσώπου  άνοιξε ένα ευρύ πεδίο προβληματισμού σχετικά με τα όρια στην τέχνη, τη λογοκρισία, την ευθύνη του καλλιτέχνη και των αρμόδιων φορέων.

Σίγουρα, η παραποιημένη εικόνα της Παναγίας με τσιγάρο στο στόμα που κρατά έναν Ιησού με μορφή σκελετού προκαλεί απέχθεια και αποτροπιασμό, καθώς η Παναγία είναι σύμβολο της μητρικής αγάπης. Ειδικά για τους πιστούς, η πράξη αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ιερόσυλη, αφού προσβάλλει το θρησκευτικό συναίσθημα και φαίνεται ως προσπάθεια αποδόμησης της θρησκευτικής πίστης, ακόμα κι αν ο καλλιτέχνης επιχειρεί έναν σχολιασμό της πραγματικότητας. Το εν λόγω έργο θα μπορούσε να ερμηνευθεί, βέβαια, ως καταγγελία για τις πρόσφατες υποθέσεις εγκατάλειψης, κακοποίησης και θανάτωσης παιδιών από τις μητέρες τους μέσω της έντονης αντίθεσης που προκαλείται ανάμεσα στο ιερό σύμβολο της μητρότητας και την αποκρουστική εικόνα. Θα μπορούσε, επίσης, να λάβει και αλληγορική σημασία για την πολιτεία-μητέρα που ανεύθυνα αφήνει τα «τέκνα» της να πεθάνουν, όπως συνέβη στις εθνικές τραγωδίες, στα Τέμπη, στο Μάτι…

Σε μια δημοκρατική πολιτεία, ο κάθε άνθρωπος και ο κάθε καλλιτέχνης μπορεί να εκφράζεται με τον δικό του τρόπο, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί από την ιδιοσυγκρασία του, τη νοοτροπία του, τις εμπειρίες του, τη μόρφωσή του. Τα έργα του άλλοι θα τα επιδοκιμάσουν, άλλοι θα τα αποδοκιμάσουν. Σε καμία περίπτωση βίαιες αντιδράσεις, όπως εκείνη του βουλευτή που κατέστρεψε τις προθήκες των εκθεμάτων δεν είναι αποδεκτές, καθώς κάθε μορφή βίας είναι καταδικαστέα. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί πως και η απόλυτη ελευθερία στην τέχνη δεν πρέπει να συνοδεύεται και από απουσία ευθύνης. Οι καλλιτέχνες οφείλουν να υπηρετούν υπεύθυνα την τέχνη τους λαμβάνοντας υπόψη τους το κοινωνικό πλαίσιο και γνωρίζοντας ότι μπορεί να προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις. Εξίσου υπεύθυνοι είναι και οι φορείς που επιλέγουν ποια έργα θα εκτεθούν σε δημόσιους χώρους. Ο σεβασμός προς το κοινό αίσθημα είναι απαραίτητος, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σύμβολα που κατέχουν κεντρική θέση στη θρησκευτική και πολιτισμική συνείδηση ενός λαού.  

Η επιλογή έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του συγκεκριμένου έργου, καθώς φαίνεται, προκαλεί και διχάζει το ευρύ κοινό, το οποίο, δεν είναι και μυημένο στην τέχνη για να επιδοθεί σε ερμηνείες και αποσυμβολισμούς. Η τέχνη σαφώς και δεν πρέπει να φιμώνεται, γιατί προβληματίζει και γονιμοποιεί τη σκέψη, αλλά σε μια κοινωνία όπου η θρησκευτική πίστη αποτελεί για πολλούς θεμέλιο της προσωπικής και συλλογικής τους ταυτότητας, τέτοιες απεικονίσεις μπορούν να εκληφθούν ως εσκεμμένη προσπάθεια αποκαθήλωσης θρησκευτικών συμβόλων. Χρειάζεται, λοιπόν, λεπτότητα στον χειρισμό τέτοιων θεμάτων εκ μέρους των κρατικών φορέων, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που οι επιλογές τους μοιάζουν να γίνονται με πολιτική σκοπιμότητα. Η προβολή «αιρετικών» έργων εξυπηρετεί την εικόνα μιας δήθεν προοδευτικής και ανοιχτόμυαλης εξουσίας, όταν άλλοτε ελευθερίες και δικαιώματα σε άλλους τομείς καταπατώνται κατάφωρα, αποπροσανατολίζοντας, έτσι το κοινό από φλέγοντα ζητήματα.

Το νου σας, ε, στο μυαλό είναι ο στόχος…

https://www.huffingtonpost.gr/entry/christoforos-katsadiotes-poios-einai-o-kallitechnes-poe-prokalese-te-sellepse-voeleete-tes-nikes_gr_67ceca48e4b0204ff2daa930

https://eleftherostypos.gr/politismos/christoforos-katsadiotis-poios-einai-o-kallitechnis-pou-prokalese-tin-eisvoli-tou-voulefti-tis-nikis

https://www.lifo.gr/tags/hristoforos-katsadiotis

https://parallaximag.gr/agenda-parallaxi/poios-einai-o-katsadiotis-o-kallitechnis-poy-eftiaxe-ta-erga-poy-vandalise-o-voyleytis-tis-nikis

About Post Author

evi

Ονομάζομαι Εύη Πεπέ και είμαι εκπαιδευτικός-φιλόλογος-συγγραφέας. Είμαι πτυχιούχος της «Κλασικής Φιλολογίας» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με μεταπτυχιακές σπουδές στις «Επιστήμες της Αγωγής» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ). Επίσης, διαθέτω σεμιναριακή επιμόρφωση στην «Ειδική Αγωγή» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) και στην Εκπαίδευση Ενηλίκων του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης. Εργάζομαι στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης (σχολεία & φροντιστήρια) και συνεργάζομαι με τους εκδοτικούς οίκους 24γράμματα (https://24grammata.com/) και Upbility (https://upbility.gr/), ενώ δείγμα της δουλειάς μου έχει αναρτηθεί στους ιστοτόπους: study4exams.gr, lexigram.gr και https://users.sch.gr/ipap/index.htm

pepeevi@hotmail.com

https://ekpaid-evi.gr

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %